ਦੇਹੁ ਸ਼ਿਵਾ ਬਰ ਮੋਹਿ ਇਹੈ

‘ਦੇਹੁ ਸ਼ਿਵਾ ਬਰ ਮੋਹਿ ਇਹੈ’
ਸਰਵਜੀਤ ਸਿੰਘ
ਆਦਿ, ਅਪਾਰ, ਅਲੇਖ, ਅਨੰਤ, ਅਕਾਲ, ਜਿਸ ਨੇ ਸ਼ਿਵ-ਸ਼ਕਤੀ, ਚਾਰ ਵੇਦ, ਰਜੋ-ਤਮੋ ਸਤੋ ਤਿੰਨ ਗੁਣ ਪੈਦਾ ਕੀਤੇ ਹਨ; ਜਿਸ ਨੇ ਦਿਨ-ਰਾਤ, ਸੂਰਜ, ਚੰਦ੍ਰਮਾ ਵਰਗੇ ਦੀਪਕ ਬਣਾਏ ਹਨ, ਪੰਜ ਤੱਤਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਕਰ ਕੇ ਸਾਰੀ ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਜੋ ਦੇਵਤਿਆਂ ਅਤੇ ਦੈਂਤਾਂ ਨੂੰ ਆਪਸ ਵਿਚ ਲੜਾਉਦਾਂ ਹੈ ਤੇ ਆਪ ਬੈਠਾ ਤਮਾਸ਼ਾ ਦੇਖ ਰਿਹਾ ਹੈ।(1) ਜੇ ਤੇਰੀ ਕ੍ਰਿਪਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਮੈ ਦੁਰਗਾ ਦੀ ਕਥਾ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕਰਾਂ, ਜਿਸ ਦੀ ਜੋਤਿ ਜਗਤ ਵਿਚ ਜਗਮਗਾ ਰਹੀ ਹੈ। (3) ਉਹ ਹੀ ਵਿਸ਼ਣੂ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਲੱਛਮੀ ਅਤੇ ਸ਼ਿਵ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਪਾਰਬਤੀ ਅਤੇ ਜਿਸ ਦਾ ਨਾਂ ਚੰਡਿਕਾ ਹੈ। (5) ਵਿਸ਼ਣੂ ਸੌਂ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਉਸ ਦੀ ਨਾਭੀ ਤੋਂ ਕਮਲ-ਫੁਲ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਉਸ ਵਿਚੋ ਵਿਸ਼ਵ ਦਾ ਕਰਤਾ ਬ੍ਰਹਮਾ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ, ਜਿਸ ਦੇ ਕੰਨਾਂ ਦੀ ਮੈਲ ਤੋ ਮਧੁ ਅਤੇ ਕੈਟਭ ਨਾ ਦੇ ਦੋ ਦੈਤ ਪੈਦਾ ਹੋਏ (8), ਦੈਤਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸਰੀਰ ਏਨੇ ਵਧਾ ਲਏ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਬ੍ਰਹਮਾ ਹੀ ਭੈ-ਭੀਤ ਹੋਕਿ ਜਗਮਾਤਾ (ਦੁਰਗਾ) ਦੇ ਚਰਨਾ ਵਿਚ ਜਾ ਹਾਜਰ ਹੋਇਆ। (9) ਉਸੇ ਵੇਲੇ ਚੰਡੀ ਦੀ ਅੱਖ ਖ਼ੁਲੀ, ਵਿਸ਼ਣੂ ਜਾਗਿਆ ਤੇ ਯੁਧ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਅਰੰਭ ਦਿਤੀ। (10) ਵਿਸ਼ਣੂ ਅਤੇ ਦੈਂਤਾਂ ਵਿਚ ਪੰਜ ਹ਼ਾਜ਼ਰ ਸਾਲ ਯੁੱਧ ਹੋਇਆ ਪਰ ਕੋਈ ਧਿਰ ਵੀ ਹਾਰ ਮੰਨਣ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਨਹੀ ਹੋਈ। ਅਖੀਰ ਦੈਂਤਾਂ ਨੇ ਵਿਸ਼ਣੂ ਦੀ ਦਲੇਰੀ ਦੇਖ ਕੇ ਕਿਹਾ ਕੇ ਕੋਈ ਵਰ ਮੰਗ ਲੈ ਤਾਂ ਵਿਸ਼ਣੂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕੇ ਮੈਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸਿਰ ਦੇ ਦਿਉ, ਦੈਂਤਾਂ ਨੇ ਹਾਂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਤੇ ਵਿਸ਼ਣੂ ਨੇ ਦੋਵਾ ਦੇ ਸਿਰ ਕੱਟ ਲਏ। (10) ਦੇਵਤਿਆਂ ਦੇ ਰਾਜ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਤੇ ਵਿਸ਼ਣੂ ਬੈਕੁੰਠ ਨੂੰ ਚਲੇ ਗਿਆਂ। (12) ਇਥੇ ਸ੍ਰੀ ਮਾਰਕੰਡੇ ਪੁਰਾਨ ਦੇ ਸ੍ਰੀ ਚੰਡੀ ਚਰਿਤ੍ਰ ਉਕਤਿ ਬਿਲਾਸ ਦੇ ‘ਮਧੁ ਕੈਟਭ ਦੇ ਮਾਰੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ’ ਪਹਿਲੇ ਅਧਿਆਇ ਦੀ ਸਮਾਪਤੀ ਹੈ।

ਹੁਣ ਇਕ ਹੋਰ ਦੈਂਤ, ‘ਮਹਿਖਾਸੁਰ’(ਝੋਟੇ ਦੀ ਸ਼ਕਲ ਵਾਲਾ) ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ। (ਕਿਵੇ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ?) ਜਿਸ ਨੇ ਸਾਰੇ ਸੰਸਾਰ ਨੂੰ ਹੀ ਜਿੱਤ ਲਿਆ। ਦੇਵ ਸੈਨਾ ਦੇ ਟੋਟੇ-ਟੋਟੇ ਕਰ ਦਿੱਤੇ, ਕਲਵਤੁ ਵਾਂਗੂ ਚੀਰ ਦਿੱਤਾ। (15) ਹੁਣ ਇੰਦਰ ਕ੍ਰੋਧਵਾਨ ਹੋਕਿ ਦੈਂਤ ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਅੱਗੋ ਮਹਿਖਾਸੁਰ ਨੇ ਵੀ ਅਜੇਹਾ ਯੁੱਧ ਕੀਤਾ ਕਿ ਸੂਰਜ ਆਪਣਾ ਰਸਤਾ ਹੀ ਭੁਲ ਗਿਆ। (18) ਦੇਵਤੇ ਡਰਦੇ ਹੀ ਭੱਜ ਗਏ। ਹੁਣ ਸੁਅਰਗ ਤੇ ਦੈਂਤ ਦਾ ਕਬਜਾ ਹੈ। (21) ਦੇਵਤੇ ਚੰਡੀ ਦੇ ਜਾ ਹਾਜ਼ਰ ਹੋਏ, ਚੰਡੀ ਸ਼ੇਰ ਤੇ ਸਵਾਰ ਹੋ ਮੈਦਾਨ ਵਿਚ ਆ ਹਾਜਰ ਹੋਈ, ਅੱਗੋ ਦੈਂਤ ਵੀ 45 ਪਦਮ ਚਤੁਰੰਗਣੀ ਸੈਨਾ ਸਮੇਤ ਆਂ ਹਾਜ਼ਰ ਹੋਇਆਂ, ਦੇਵੀ ਸੰਖ ਵਜਾ ਕੇ ਵੈਰੀ ਦੇ ਦੱਲ ਤੇ ਜਾ ਪਈ ਅਤੇ ਇਕੋ ਦਬਕੇ ਨਾਲ ਹੀ ਵੈਰੀ ਦੀ ਅੱਧੀ ਫੌਜ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰ ਦਿੱਤਾਂ । ਫੌਜ ਭੱਜ ਕੇ ਦੈਤ ਕੋਲ ਪੁਹਚ ਗਈ ਤੇ ਜਾਂ ਕੇ ਦੱਸਿਆ ਕੇ ਸਾਡੀ 20 ਪਦਮ ਸੈਨਾ ਖਤਮ ਹੋ ਗਈ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਸੁਣ ਕੇ ਮਹਿਖਾਸੁਰ ਬੁਹਤ ਹੀ ਕ੍ਰੋਧਤ ਹੋ ਗਿਆ ਉਸ ਨੇ ਸੈਨਾ ਨੂੰ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ ਕੇ ਜਾ ਕੇ ਦੇਵੀ ਨੂੰ ਘੇਰ ਲਵੋ। (39) ਸੈਨਾ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸੁਆਮੀ ਦਾ ਹੁਕਮ ਮੰਨਿਆ ਪਰ ਦੇਵੀ ਨੇ ਤੀਰਾਂ ਨਾਲ ਵੈਰੀ ਦੀ ਫੌਜ ਨੂੰ ਵਿੰਨ ਦਿੱਤਾ। ਧਰਤੀ ਤੇ ਖੂਨ ਹੀ ਖੂਨ ਸੀ, ਇਵੇ ਲਗਦਾ ਸੀ ਜਿਵੇ ਵਿਧਾਤਦ ਨੇ ਅੱਠਵਾ ਸਮੁਦਰ ਉਗਲ ਦਿੱਤਾ ਹੋਵੇ। (40) ਬਹੁਤ ਹੀ ਭਿਆਨਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਹੈ ਸ਼ਿਵਜੀ ਦਾ ਧਿਆਨ ਵੀ ਭੰਗ ਹੋ ਗਿਆ। ਇਕੱਲੀ ਦੇਵੀ ਨੇ ਸਾਰੀ ਦੈਤ ਸੈਨਾ (45000000000000000) ਦਾ ਖਾਤਮਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਹੁਣ ਮਹਿਖਾਸੁਰ ਆਪ ਮੈਦਾਨ ਵਿਚ ਆ ਹਾਜ਼ਰ ਹੋਇਆ। (45) ਜਿਉ ਹੀ ਦੈਂਤ ਨੇ ਭਿਆਨਕ ਰਿਛ ਵਾਂਗ ਭਬਕ ਮਾਰੀ ਤਾਂ ਦੇਵੀ ਨੇ ਮੁਗਦਰ ਨੂੰ ਇਸ ਤਰਾਂ ਦੈਤ ਦੇ ਮਾਰਿਆ ਜਿਵੇ ਹਨੂਮਾਨ ਨੇ ਪਹਾੜ ਰਾਵਣ ਦੀ ਛਾਤੀ ਵਿਚ ਮਾਰਿਆ ਸੀ। (46) ਦੇਵੀ ਨੇ ਅਜੇਹੇ ਵਾਰ ਕੀਤੇ ਕੇ ਪਰਬਤਾਂ ਜਿੰਨੇ ਵੱਡੇ ਹਾਥੀ ਜੱਖਮੀ ਹੋਕੇ ਕਹਾਰ ਰਹੇ ਸਨ। ਚੰਡੀ ਮੈਦਾਨ ਵਿਚ ਇਵੇ ਘੁਮ ਰਹੀ ਸੀ ਜਿਵੇ ਬੱਦਲਾਂ `ਚ ਵਿਚ ਬਿਜਲੀ ਘੁਮ ਰਹੀ ਹੋਵੇ। ਦੇਵੀ ਨੇ ਅਜੇਹਾ ਚੱਕਰ ਛੱਡਿਆ ਜਿਸ ਨੇ ਵੈਰੀ ਦਾ ਸੀਸ ਧੱੜ ਤੋ ਅਲੱਗ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਉਸ ਦੇ ਲਹੂ ਦੀ ਧਾਰ ਅਕਾਸ਼ ਵੱਲ ਇਉ ਚੱਲੀ ਜਿਵੇ ਪਰਸ਼ੁਰਾਮ ਨੇ ਸੂਰਜ ਨੂੰ ਜਲਾਂਜਲੀ ਦਿੱਤੀ ਹੋਵੇ। (49) ਜਗਤ ਮਾਤਾ (ਚੰਡੀ) ਦੇ ਪ੍ਰਤਾਪ ਨਾਲ ਦੇਵਤਿਆਂ ਦਾ ਸੰਕਟ ਨਸ਼ਟ ਹੋ ਗਿਆ। ਦੇਵੀ ਨੇ ਇੰਦਰ ਨੂੰ ਰਾਜ ਤਿਲਕ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਦੇਸ਼-ਦੇਸ਼ਾਂਤਰ ਦੇ ਰਾਜੇ ਉਸ ਦੇ ਚਰਨੀ ਪਾਏ ਅਤੇ ਆਪ ਅਲੋਪ ਹੋ ਕੇ ਉਥੇ ਜਾ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਈ ਜਿਥੇ ਸ਼ਿਵ ਬੈਠਾ ਸੀ। (52)

‘ ਮਹਿਖਾਸੁਰ ਬਧ ਵਾਲੇ’ ਦੂਜੇ ਅਧਿਆਇ ਦੀ ਸਮਾਪਤੀ ਹੈ।
ਦੇਵਤੇ ਆਪਣੀ ਜਿਤ ਦੇ ਜਸ਼ਨ ਮਨਾ ਹੀ ਰਹੇ ਸਨ ਕੇ ਸੁੰਭ ਅਤੇ ਨਿਸੁੰਬ ਨਾਮ ਦੇ ਦੈਤ ਪੈਦਾ ਹੋ ਗਏ ਅਤੇ ਇੰਦਰ ਤੇ ਚੜਾਈ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਦੈਤ ਫੌਜ ਵਲੋ ਉਡਾਈ ਧੂੜ ਨੇ ਸੂਰਜ ਨੂੰ ਢੱਕ ਲਿਆ, ਧਰਤੀ ਕੰਬ ਗਈ, ਇੰਦਰ ਲੋਕ ਸਹਿਮ ਗਿਆ ਅਤੇ ਸੁਮੇਰ ਪਰਬਤ ਹਿਲ ਗਿਆ। (59) ਦੇਵਤਿਆ ਨੇ ਇਕੱਠੇ ਹੋਕੇ ਯੁੱਧ ਦਾ ਉਪਾ ਕੀਤਾ ਤੇ ਮੈਦਾਨ ਵਿਚ ਆ ਪੁਜੇ। ਦੇਵ ਸੈਨਾ ਨੂੰ ਦੇਖਦੇ ਹੀ ਦੈਤ ਸੈਨਾ ਪਿੱਪਲ ਦੇ ਪੱਤਿਆਂ ਵਾਂਗੂ ਕੰਬਣ ਲੱਗ ਪਈ। ਹਾਥੀ ਦਰਖਤਾਂ ਵਾਂਗ, ਘੋੜੇ ਫਲਾਂ ਵਾਂਗ, ਰਥ ਫੁਲਾਂ ਵਾਂਗ ਅਤੇ ਪਿਆਦੇ ਕਲੀਆਂ ਵਾਂਗ ਹਿਲਣ ਲੱਗ ਪਏ। (68) ਇਧਰੋਂ ਇੰਦਰ ਨੇ ਚੜਾਈ ਕੀਤੀ ਤੇ ਉਧਰੋਂ ਸੁੰਭ ਰਣ-ਭੂਮੀ ਵਿਚ ਆ ਜੰਮਿਆ। ਚਾਰੋ ਪਾਸੇ ਮਾਰੋ-ਮਾਰ ਮੱਚ ਗਈ। ਦੋਵੇ ਪਾਸੇ ਯੋਧਿਆਂ ਦੀਆਂ ਛਾਤੀਆਂ ਤੀਰਾਂ ਨਾਲ ਬਿਨੀਆਂ ਗਈਆਂ। ਸੁੰਭ ਨੂੰ ਲੱਗੇ ਤੀਰ ਵੇਖ ਕੇ ਉਸ ਦੀ ਸੈਨਾ ਨੇ ਅਜੇਹਾ ਹੱਲਾ ਬੋਲਿਆ ਕੇ ਦੇਵ ਸੈਨਾ ਨੂੰ ਭਾਜੜਾ ਪੈ ਗਈਆਂ। ਹੁਣ ਇੰਦਰ ਦੇ ਰਾਜ ਭਾਗ ਤੇ ਦੈਂਤਾਂ ਦਾ ਕਬਜਾਂ ਹੈ। ਦੈਂਤਾਂ ਨੇ ਕੁਬੇਰ ਤੋਂ ਖ਼ਜਾਨਾ ਲੁਟ ਲਿਆ, ਸ਼ੇਸ਼ ਨਾਗ ਤੋ ਮਣੀਆਂ ਖੋਹ ਲਈਆਂ, ਸੂਰਜ, ਚੰਦ੍ਰਮਾ ਅਤੇ ਗਣੇਸ਼ ਆਦਿ ਨੂੰ ਭਜਾ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਤਿਂਨੋ ਲੋਕ ਆਪਣੇ ਕਬਜੇ ਵਿਚ ਕਰ ਲਏ। (71) ਇੰਦਰ, ਸੂਰਜ ਤੇ ਚੰਦ੍ਰਮਾ ਆਦਿ ਦੇਵਤੇ ਕੈਲਾਸ਼ ਪਰਬਤ ਦੀਆਂ ਕੰਦਰਾਵਾਂ ਵਿਚ ਜਾ ਲੁਕੇ। (73) ਜਦੋ ਇਹ ਸੂਚਨਾ ਚੰਡੀ (ਸ਼ਿਵਾ) ਨੂੰ ਮਿਲੀ ਤਾਂ ਉਹ ਬੁਹਤ ਹੀ ਕ੍ਰੋਧਤ ਹੋਈ, ਉਹ ਹੱਥ ਵਿਚ ਤਲਵਾਰ ਫੜ ਕੇ ਅਜੇਹੀ ਗਰਜੀ ਕੇ ਸ਼ੇਸ਼ ਨਾਗ ਦੇ ਸਿਰ ਤੇ ਟਿਕੀ ਧਰਤੀ ਕੰਬ ਗਈ, ਸੁਮੇਰ ਪਰਬਤ ਹਿਲ ਗਿਆ, ਬ੍ਰਹਮਾ ਸੂਰਜ, ਕੁਬੇਰ ਆਦਿ ਡਰ ਗਏ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਣੂ ਦੀ ਛਾਤੀ ਧੜਕਣ ਲੱਗ ਪਈ। (75) ਇਥੇ ਲੇਖਕ ਨੇ ਦੇਵੀ ਦੀ ਸੁਦਰਤਾ ਦਾ ਅਜੇਹਾ ਸ਼ਬਦ ਚਿੱਤਰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ ਜਿਹੜਾ ਕੇ ਵਾਰਿਸ ਵੀ ਨਹੀ ਸੀ ਕਰ ਸਕਿਆ। ਦੇਵੀ ਸੁਮੇਰ ਪਰਬਤ ਤੇ ਆਸਣ ਲਗਾਈ ਬੈਠੀ ਨੂੰ ਇਕ ਦੈਤ (ਨਿਸੁੰਭ) ਨੇ ਦੇਖਿਆ ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਦੇਵੀ ਨੂੰ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ ਕੇ ਮੈ ਉਸ ਰਾਜੇ ਸੁੰਭ ਦਾ ਭਾਂਈ ਹਾ ਜਿਸ ਦਾ ਤਿੰਨਾਂ ਲੋਕਾਂ ਤੇ ਕਬਜਾ ਹੈ ਤੂੰ ਉਸ ਨੂੰ ਵਰ ਲੈ ।(83) ਦੈਤ ਦੀ ਗੱਲ ਸੁਣ ਕੇ ਦੇਵੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕੇ ਹੇ ਮੁਰਖ ਦੈਂਤ ਮੈ ਯੁੱਧ ਕੀਤੇ ਬਿਨਾ ਉਸ ਨੂੰ ਨਹੀ ਵਰਾਂਗੀ। ਦੈਤ ਬਿਜਲੀ ਦੀ ਗਤੀ ਨਾਲ ਸੁੰਭ ਕੋਲ ਪੁਜਾ ਤੇ ਦੇਵੀ ਦੀ ਸੁਦੰਰਤਾ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਉਸ ਦੀ ਸ਼ਰਤ ਵੀ ਦੱਸੀ। ਰਾਜੇ ਨੇ ਕਿਸੇ ਸਿਆਣੇ ਦੂਤ ਨੂੰ ਭੇਜਣ ਬਾਰੇ ਸੋਚਿਆ ਤਾ ਸਭਾ ਵਿਚ ਬੈਠੇ ਧੂਮ੍ਰਲੋਚਨ ਨੇ ਕਿਹਾ, "ਮੈ ਜਾਵਾਂਗਾ" ਮੈ ਉਸ ਨੂੰ ਗੱਲਾ ਨਾਲ ਹੀ ਫੁਸਲਾ ਕੇ ਲੈ ਆਵਾਂਗਾ ਨਹੀ ਤਾਂ ਕੇਸਾਂ ਤੋ ਪਕੜ ਕੇ ਲੈ ਆਵਾਂਗਾ ਜੇ ਕ੍ਰੋਧ ਕਰੇਗੀ ਤਾਂ ਯੁੱਧ ਕਰਾਗਾ, ਮੈ ਇੱਕ ਫੂਕ ਨਾਲ ਹੀ ਸੁਮੇਰ ਪਰਬਤ ਨੂੰ ਉਡਾ ਦੇਵਾਂਗਾ। (92) ਧੂਮ੍ਰਲੋਚਨ ਨੇ ਦੇਵੀ ਨੂੰ ਜਾ ਲਲਕਾਰਿਆ, ਹੇ ਦੇਵੀ ਜਾ ਤਾਂ ਰਾਜੇ ਸੁੰਭ ਨੂੰ ਵਰ ਲੈ ਜਾਂ ਫਿਰ ਯੁੱਧ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੋ ਜਾ। ਦੈਵੀ ਤਾਂ ਪਹਿਲਾ ਹੀ ਤਿਆਰ ਬੈਠੀ ਸੀ ਬਹੁਤ ਹੀ ਭਿਆਨਕ ਯੁੱਧ ਹੋੲਆ, ਦੇਵੀ ਨੇ ਗਦਾ ਨਾਲ ਐਸਾ ਵਾਰ ਕੀਤਾ ਕੇ ਧੂਮ੍ਰਲੋਚਨ ਚੀਖ਼ ਉਠਿਆ ਅਤੇ ਦੈਂਤ ਦਲ ਵਿਚ ਭਾਜੜਾਂ ਪੈ ਗਈਆਂ। ਚੰਡੀ ਨੇ ਤਲਵਾਰ ਦੇ ਵਾਰ ਨਾਲ ਦੈਂਤ ਦਾ ਸਿਰ ਕੱਟ ਦਿੱਤਾ ਜੋ ਦੈਤ ਪੁਰੀ ਵਿਚ ਜਾ ਡਿਗਿਆ। (99) ‘ਧੂਮ੍ਰਲੋਚਨ ਬਧ’ ਨਾਂ ਦਾ ਤੀਜੇ ਅਧਿਆਇ ਦੀ ਸਮਾਪਤੀ ਹੈ।
ਜਦੋ ਸਾਰੀ ਸੈਨਾ ਖਤਮ ਹੋ ਗਈ ਤਾਂ ਸਿਰਫ ਇਕ ਦੈਤ ਹੀ ਬਾਕੀ ਬਚਿਆ ਸੀ ਜਿਸ ਨੂੰ ਦੇਵੀ ਨੇ ਜਾਣ ਬੁਝ ਕੇ ਬਚਾਇਆ ਸੀ, ਨੇ ਸੁਭੰ ਨੂੰ ਜਾ ਖਬਰ ਕੀਤੀ। ਰਾਜੇ ਨੇ ਬੁਹਤ ਹੀ ਕ੍ਰੋਧ ਕੀਤਾ ਤੇ ਚੰਡ ਅਤੇ ਮੁੰਡ ਨਾਂ ਦੇ ਦੈਤਾਂ ਨੂੰ ਹੁਕਮ ਕੀਤਾ ਕਿ ਚੰਡੀ ਨੂੰ ਬੰਨ੍ਹ ਲਿਆਓ ਜਾਂ ਮਾਰ ਦਿਓ। (107) ਦੈਂਤਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸ੍ਰੇਸ਼ਟ ਚਤੁਰੰਗਨੀ ਸੈਨਾ ਲੈਕਿ ਚੰਡੀ ਤੇ ਚੜਾਈ ਕੀਤੀ । ਜਦੋ ਦੁਰਗਾ ਨੇ ਇਹ ਸ਼ੋਰ ਸੁਣਿਆ ਤਾ ਉਹ ਸ਼ੇਰ ਤੇ ਸਵਾਰ ਹੋਕੇ ਵੈਰੀ ਦਲ ਤੇ ਇਉ ਝੱਪਟੀ ਜਿਵੇ ਕੂਜਾਂ ਤੇ ਬਾਜ। ਚੰਡੀ ਦੀ ਕਮਾਨੋ ਨਿਕਲੇ ਤੀਰ ਇੱਕ ਤੋਂ ਦਸ, ਦਸ ਤੋਂ ਸੌ ਅਤੇ ਸੌ ਤੋਂ ਹਜ਼ਾਰ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿਚ ਵਧਦੇ ਹੋਏ ਦੈਤਾਂ ਦਾ ਨਾਸ਼ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ। ਮੁਡੰ ਨੇ ਤਲਵਾਰ ਨਾਲ ਐਸਾ ਵਾਰ ਕੀਤਾ ਕੇ ਦੇਵੀ ਦੇ ਖੂਨ ਦੀਆਂ ਤਤੀਰੀਆਂ ਚੱਲ ਪਈਆਂ। ਪਰ ਦੇਵੀ ਦੇ ਮੋੜਵੇ ਵਾਰ ਨਾਲ ਮੁਡੰ ਦਾ ਸੀਸ ਧੜ ਨਾਲੋ ਵੱਖ ਹੋ ਕਿ ਧਰਤੀ ਤੇ ਇੰਜ ਡਿਗਿਆ ਜਿਵੇ ਵੇਲ ਨਾਲੋ ਟੁਟ ਕੇ ਕੱਦੂ । (114) ਦੈਂਤ ਸੈਨਾ ਵਿਚ ਹਾਹਾਕਾਰ ਮੱਚ ਗਈ, ਦੇਵੀ ਨੇ ਹਿਮੰਤ ਕਰਕੇ ਚੰਡ ਨੂੰ ਵੀ ਘੇਰ ਲਿਆ ਤੇ ਬਰਛੀ ਦੇ ਇਕੋ ਵਾਰ ਨਾਲ ਹੀ ਦੈਂਤ ਦਾ ਸਿਰ ਧੜ ਤੋ ਇਵੇ ਵੱਖ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਿਵੇ ਤ੍ਰੈਸ਼ੂਲ ਨਾਲ ਸ਼ਿਵ ਨੇ ਗਣੇਸ਼ ਦਾ ਸਿਰ ਧੜ ਤੋ ਵੱਖ ਕੀਤਾ ਸੀ। (116) ‘ਚੰਡ ਮੁੰਡ ਬਧ ਵਾਲੇ’ ਚੌਥੇ ਅਧਿਆਇ ਦੀ ਸਮਾਪਤੀ ਹੈ।

ਤੜਪਦੇ ਹੋਏ ਕਰੋੜਾਂ ਘਾਇਲ ਦੈਤਾਂ ਨੇ ਜਾ ਕੇ ਸੁੰਭ ਅੱਗੇ ਪੁਕਾਰ ਕੀਤੀ, ਸੁਣਦੇ ਸਾਰ ਹੀ ਰਾਜੇ ਨੇ ਰਕਤਬੀਜ ਨੂੰ ਸੈਨਾਂ ਦੇ ਕੇ ਦੇਵੀ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਲਈ ਭੇਜਿਆ। (126) ਜਦੋ ਚੰਡੀ ਨੂੰ ਇਹ ਖ਼ਬਰ ਮਿਲੀ ਤਾਂ ਉਹ ਵੀ ਮੈਦਾਨ ਵਿਚ ਆ ਹਾਜਰ ਹੋਈ। ਪ੍ਰਚੰਡ ਚੰਡੀ ਨੂੰ ਆੳਂਦਾ ਵੇਖ ਕੇ ਰਕਤਬੀਜ ਬੁਹਤ ਪ੍ਰਸੰਨ ਹੋਇਆ। ਬੁਹਤ ਭਿਆਨਕ ਯੁੱਧ ਹੋਇਆ। ਯੋਧਿਆਂ ਦੇ ਤੀਰ ਵੈਰੀਆਂ ਦੇ ਸਰੀਰਾਂ ਨੂੰ ਚੀਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਚੰਡੀ ਦੇ ਸ਼ਰੀਰ ਤੇ ਲੱਗੇ ਜ਼ਖ਼ਮਾਂ ਵਿਚੋ ਖੂਨ ਦੀਆਂ ਨਦੀਆਂ ਵਗ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। (131) ਕਰੋਧ ਵਿਚ ਆਈ ਚੰਡੀ ਨੇ ਵੈਰੀਆਂ ਦਾ ਅਜੇਹਾ ਨਾਸ਼ ਕੀਤਾ ਮਾਨੋ ਹਨੂੰਮਾਨ ਨੇ ਲੰਕਾ ਦੇ ਕਿਲ੍ਹੇ ਨੂੰ ਅੱਗ ਨਾਲ ਸਾੜ ਦਿੱਤਾ ਹੋਵੇ। ਵੈਰੀਆਂ ਦਾ ਸਾਰਾ ਖੂਨ ਪੀ ਲਿਆ ਜਿਵੇ ਅਗਸਤ ਰਿਸ਼ੀ ਨੇ ਸਮੁੰਦਰ ਨੂੰ ਪੀ ਲਿਆ ਸੀ। (133) ਰਕਤਬੀਜ ਨੇ ਆਪਣੀ ਫੌਜ਼ ਨੂੰ ਹੱਲਾਸ਼ੇਰੀ ਦਿੱਤੀ । ਦੈਂਤ ਸੈਨਾ ਨੇ ਚੰਡੀ ਤੇ ਫੇਰ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਬੁਹਤ ਹੀ ਭਿਆਨਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਹੈ। ਚੰਡੀ ਨੇ ਬੱਦਲ ਵਾਂਗ ਗੱਜ ਕੇ ਤੀਰਾਂ ਦੀ ਵਰਖਾ ਕੀਤੀ । ਲਹੂ ਦੀਆਂ ਨਦੀਆਂ ਵੱਗ ਪਈਆਂ। ਚੰਡੀ ਦੇ ਤੀਰ ਇਉ ਸਨ ਜਿਵੇ ਸੂਰਜ ਦੀਆਂ ਕਿਰਨਾਂ। ਅਖੀਰ ਵਿਚ ਰਕਤਬੀਜ ਤੇ ਚੰਡੀ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਹੋਇਆ। ਦੇਵੀ ਨੇ ਦੈਂਤ ਨੂੰ ਇਕੋ ਤੀਰ ਨਾਲ ਇਵੇਂ ਮੂਰਛਿਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਿਵੇਂ ਭਰਤ ਨੇ ਪਰਬਤ ਸਮੇਤ ਹਨੂੰਮਾਨ ਨੂੰ ਧਰਤੀ ਤੇ ਸੁੱਟਿਆ ਸੀ। (155) ਦੈਤ ਫਿਰ ਉਠਿਆ, ਉਸ ਨੇ ਤਲਵਾਰ ਦੇ ਵਾਰ ਨਾਲ ਸ਼ੇਰ ਨੂੰ ਜ਼ਖਮੀ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਕ੍ਰੋਧਵਾਨ ਹੋਈ ਚੰਡੀ ਨੇ ਵੈਰੀ ਦਲ ਨੂੰ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾ ਮਿਧ ਦਿੱਤਾ ਜਿਵੇ ਤੇਲੀ ਤਿਲਾਂ ਤੋਂ ਤੇਲ ਕੱਢਦਾ ਹੈ। ਰਕਤਬੀਜ ਦੇ ਖੂਨ ਦੇ ਛਿਟਿਆਂ ਤੋ ਹੀ ਹੋਰ ਰਕਤਬੀਜ ਪੈਦਾ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ ਬੁਹਤ ਹੀ ਭਿਆਨਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਹੈ ਯੁੱਧ ਦਾ ਸ਼ੋਰ ਸੁਣ ਕੇ ਦੇਵਤਿਆਂ ਦਾ ਧਿਆਨ ਭੰਗ ਹੋ ਗਿਆ । ਚੰਡੀ ਦੀ ਕੋਈ ਪੇਸ਼ ਨਹੀ ਜਾਦੀ। ਦੈਤ ਲਗਾਤਾਰ ਪੈਦਾ ਹੋਈ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਅਖੀਰ ਚੰਡੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਮੱਥੇ ਵਿਚੋਂ ਇਕ ਲਾਟ ਕੱਢੀ ਜਿਸ ਤੋ ਕਾਲੀ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਈ। ਕਾਲੀ ਨੇ ਅਜੇਹੀ ਕਿਲਕਾਰੀ ਮਾਰੀ, ਸੁਮੇਰ ਪਰਬਤ ਹਿਲ ਗਿਆ, ਦੇਵ ਨਗਰੀ ਸਹਿਮ ਗਈ, ਧਰਤੀ ਕੰਬ ਗਈ, ਦਸਾਂ ਦਿਸ਼ਵਾਂ ਵਿਚ ਪਰਬਤ ਭੱਜਣ ਲੱਗੇ, ਬ੍ਰਹਮਾ ਭੈਭੀਤ ਹੈ। ਹੁਣ ਚੰਡੀ ਨੇ ਕਾਲੀ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਵਿਚਾਰ ਕੀਤੀ ਕੇ ਮੈ ਦੈਤਾਂ ਨੂੰ ਮਾਰਾਗੀ ਤੇ ਤੂੰ ਉਨ੍ਹਾ ਦਾ ਖੂਨ ਪੀਂਦੀ ਜਾ। ਬਹੁਤ ਹੀ ਡਰਾਵਣਾ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਹੈ। ਅਖੀਰ ਰਕਤਬੀਜ ਧਰਤੀ ਤੇ ਡਿਗ ਪਿਆ ਚੰਡੀ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਚੀਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਕਾਲੀ ਨੇ ਉਸ ਦਾ ਖੂਨ ਨੂੰ ਪੀ ਲਿਆ। (172) ‘ਰਕਤਬੀਜ ਵਧ’ ਵਾਲੇ ਪੰਜਵੇ ਅਧਿਆਇ ਦੀ ਸਮਾਪਤੀ ਹੈ।
ਬਚੇ-ਖੁਚੇ ਦੈਂਤਾਂ ਨੇ ਸੁੰਭ ਨੂੰ ਜਾ ਦੱਸਿਆ ਕੇ ਕਿਵੇ ਚੰਡੀ ਅਤੇ ਕਾਲੀ ਨੇ ਮਿਲ ਕੇ ਰਕਤਬੀਜ ਨੂੰ ਮਾਰਿਆ। ਇਹ ਸੁਣਦੇ ਹੀ ਰਾਜੇ ਨੇ ਕ੍ਰੋਧਤ ਹੋ ਕੇ ਸੈਨਾ ਨੂੰ ਚੜਾਈ ਕਰਨ ਦਾ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ। ਸੁੰਭ ਅਤੇ ਨਿਸੁੰਭ ਨੇ ਸੁਮੇਰ ਪਰਬਤ ਨੁੰ ਘੇਰਾ ਪਾ ਲਿਆ। ਜਦੋ ਇਹ ਬਿੜਕ ਚੰਡੀ ਨੂੰ ਹੋਈ ਤਾਂ ਉਹ ਵੀ ਕਾਲੀ ਸਮੇਤ ਮੈਦਾਨ ਵਿਚ ਹਾ ਹਾਜ਼ਰ ਹੋਈ। ਕਾਲੀ ਨੇ ਖੜਗ ਅਤੇ ਚੰਡੀ ਨੇ ਧਨੁਸ਼ ਲੈ ਕੇ ਦੈਤਾਂ ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਅਣਗਿਣਤ ਦੈਂਤਾਂ ਨੂੰ ਕਾਲੀ ਜਿਉਦੇ ਹੀ ਚੱਬ ਗਈ। ਚੰਡੀ ਨੇ ਵੈਰੀਆਂ ਦੇ ਸੀਸ ਧੜ ਤੋ ਅਲੱਗ ਕਰ ਦਿੱਤੇ । ਉਥੇ ਲਹੂ ਦਾ ਸਮੁੰਦਰ ਬਣ ਗਿਆ। ਦੈਤ ਮੈਦਾਨ ਵਿਚੋ ਭਜਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਏ। ਬੁਹਤ ਹੀ ਭਿਆਨਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਹੈ। ਹੁਣ ਵਿਸ਼ਣੂ ਨੇ ਸਾਰੀਆਂ ਦੇਵ-ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਚੰਡੀ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਲਈ ਮੈਦਾਨ ਵਿਚ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਸੁੰਭ ਨੇ ਨਿਸੁੰਭ ਨੂੰ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ ਤੇ ਉਹ ਆਪਣੀ ਸੈਨਾ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਅੱਗੇ ਵਧਿਆ। ਪਰ ਚੰਡੀ ਅੱਗੇ ਉਸ ਦੀ ਕੋਈ ਪੇਸ਼ ਨਹੀ ਗਈ। ਕਾਲੀ ਤੇ ਚੰਡੀ ਨੇ ਨਿਸੁੰਭ ਦੀ ਚਤੁਰੰਗਣੀ ਸੈਨਾ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰ ਦਿੱਤਾ । (190) ਹੁਣ ਨਿਸੁੰਭ ਚੰਡੀ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆ ਡੱਟਿਆ। ਚੰਡੀ ਨੇ ਐਸਾ ਬਾਣ ਦੈਤ ਦੇ ਮਾਰਿਆ ਜੋ ਉਸ ਦੇ ਮੁਖ ਵਿਚ ਜਾ ਧੱਸਿਆ ਤੇ ਦੈਤ ਦਾ ਬਹੁਤ ਸਾਰਾ ਖੂਨ ਧਰਤੀ ਤੇ ਆ ਪਿਆ ਮਾਨੋ ਅਕਾਸ਼ ਵਿਚ ਸੂਰਜ ਨੇ ਲਹੂ ਦੀ ਵੱਡੀ ਉਲਟੀ ਕੀਤੀ ਹੋਵੇ। (192) ਦੇਵੀ ਨੇ ਸਾਂਗ ਨਾਲ ਦੈਂਤ ਦੇ ਮੱਥੇ ਤੇ ਐਸਾ ਵਾਰ ਕੀਤਾ ਜੋ ਊਸ ਦੇ ਲੋਹ ਟੋਪ ਨੂੰ ਚੀਰਦਾ ਹੋਇਆ ਅੱਗੇ ਲੱਘ ਗਿਆ। ਨਿੰਸੁਭ ਨੇ ਉਸੇ ਸਾਂਗ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਮੱਥੇ ਵਿਚੋ ਕੱਢ ਕੇ ਦੇਵੀ ਦੇ ਮਾਰਿਆ ਜੋ ਦੇਵੀ ਦੇ ਮੂੰਹ ਵਿਚ ਧੱਸ ਗਿਆ। ਹੁਣ ਦੇਵੀ ਨੇ ਹੱਥ ਵਿਚ ਚੱਕਰ ਲੈਕੇ ਵੈਰੀ ਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ । ਜੋ-ਜੋ ਵੀ ਸਾਹਮਣੇ ਆਇਆ ਉਸ ਨੂੰ ਚੀਰ ਦਿੱਤਾ। ਚੰਡੀ ਨੇ ਕ੍ਰਿਪਾਨ ਨਾਲ ਬਲਵਾਨ ਦੈਂਤ ਦੇ ਸਿਰ ਤੇ ਐਸਾ ਵਾਰ ਕੀਤਾ ਜੋ ਉਸ ਦੇ ਲੋਹ ਟੋਪ ਨੂੰ ਚੀਰਦੀ ਹੋਈ ਘੋੜੇ ਦੇ ਪਲਾਣੇ ਸਮੇਤ ਘੋੜੇ ਨੂੰ ਚੀਰਦੀ ਹੋਈ ਧਰਤੀ ਵਿਚ ਧੱਸ ਗਈ। ਬੜਾ ਭਿਆਨਕ ਸਮਾ ਹੈ । ਅੰਤ ਚੰਡੀ ਨੇ ਨਿਸੁੰਬ ਦੇ ਸਿਰ ਤੇ ਤਲਵਾਰ ਦਾ ਵਾਰ ਕੀਤਾ ਤੇ ਉਸ ਦੇ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਇਵੇ ਦੋ ਫਾੜ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਿਵੇ ਸਾਬਣ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲਾ ਲੋਹੇ ਦੀ ਤਾਰ ਨਾਲ ਸਾਬਣ ਦੇ ਦੋ ਟੋਟੇ ਕਰਦਾ ਹੈ। (202) ‘ਨਿਸ਼ੂੰਭ ਬਧ’ ਵਾਲੇ ਛੇਵੇਂ ਅਧਿਆਇ ਦੀ ਸਮਾਪਤੀ ਹੈ।
ਇੱਕ ਦੈਂਤ ਨੇ ਜਾ ਕੇ ਸੁੰਭ ਨੂੰ ਖਬਰ ਦਿੱਤੀ ਕਿ ਤੇਰੇ ਭਰਾ ਨੂੰ ਦੇਵੀ ਨੇ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਕ੍ਰੋਧਤ ਸੁੰਭ ਆਪਣੀ ਸੈਨਾਂ ਨਾਲ ਮੈਦਾਨ ਵਿਚ ਆ ਡਟਿਆ। ਆਪਣੇ ਭਰਾ ਦਾ ਧੜ ਵੇਖ ਕੇ ਦੁਖੀ ਹੋਏ ਦੈਂਤ ਦੇ ਹੁਕਮ ਤੇ ਦੈਂਤ ਸੈਨਾਂ ਨੇ ਦੇਵੀ ਨੂੰ ਚੌਂਹਾਂ ਪਾਸਿਆਂ ਤੋ ਘੇਰ ਲਿਆ। (207) ਘੇਰਾ ਵੇਖ ਕੇ ਚੰਡੀ ਨੇ ਕਾਲੀ ਨੂੰ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕੀਤਾ ਤੇ ਯੁੱਧ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਿਆ। ਕਾਲੀ ਨੇ ਕਿਤਨੇ ਹੀ ਮਾਰ ਦਿੱਤੇ , ਕਿਤਨੇ ਦੈਂਤ ਜਿਉਦੇ ਹੀ ਚੱਬ ਲਏ, ਹਾਥੀਆਂ ਨੂੰ ਹੱਥਾਂ ਦੇ ਨਹੁੰਆਂ ਨਾਲ ਚੀਰ ਦਿੱਤਾ। ਇਹ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਵੇਖ ਕੇ ਇੰਦਰ ਬੁਹਤ ਹੀ ਪ੍ਰਸੰਨ ਹੋਇਆ। ਹੁਣ ਸੁਭੰ ਆਪ ਅੱਗੇ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸਿਉ ਚੰਡੀ ਵੀ ਸ਼ੇਰ ਤੇ ਸਵਾਰ ਹੋਕੇ ਮੈਦਾਨ ਵਿਚ ਆ ਹਾਜ਼ਰ ਹੋਈ। ਬੁਹਤ ਹੀ ਭਿਆਨਕ ਸਮਾ ਹੈ। ਚਾਰ ਸੌ ਕੋਹ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਵਿਚ ਦੈਂਤ ਇਵੇ ਖਿਲਰੇ ਪਏ ਹਨ ਜਿਵੇ ਪਤਝੜ ਵਿਚ ਦਰਖਤਾਂ ਦੇ ਸੁਕੇ ਪੱਤੇ। (212) ਚੰਡੀ ਨੇ ਕ੍ਰੋਧ ਨਾਲ ਕਟਾਰ ਦਾ ਐਸਾ ਵਾਰ ਕੀਤਾ ਜੋ ਸੁਭੰ ਦੀ ਛਾਤੀ ਵਿਚ ਧੱਸ ਗਈ। ਦੈਂਤ ਦੇ ਲਹੂ ਨਾਲ ਜੋਗਣਾਂ ਰੱਜ ਗਈਆਂ । ਲਹੂ ਤੇ ਮਿਝ ਦੇ ਚਿੱਕੜ ਵਿਚ ਸ਼ਿਵ ਨੱਚ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਚੰਡੀ ਨੇ ਸੁਭੰ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਹੱਥ ਨਾਲ ਇਸ ਤਰਾਂ ਚੁਕ ਲਿਆ ਜਿਵੇ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਨੇ ਗੋਵਰਧਨ ਪਰਬਤ ਚੁਕਿਆ ਸੀ। (219) ਚੰਡੀ ਦੇ ਹੱਥੋ ਖਿਸਕ ਕੇ ਸੁਭੰ ਅਕਾਸ਼ ਨੂੰ ਚਲਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਚੰਡੀ ਵੀ ਉਸ ਦੇ ਪਿਛੇ ਹੀ ਅਕਾਸ਼ ਨੂੰ ਚੱਲ ਪਈ । ਹੁਣ ਯੁੱਧ ਦਾ ਮੈਦਾਨ ਅਕਾਸ਼-ਮੰਡਲ ਹੈ। ਇੰਨ੍ਹਾਂ ਭਿਆਨਕ ਯੁੱਧ ਹਇਆ ਜੋ ਕਦੇ ਪਹਿਲਾ ਨਹੀ ਸੀ ਹੋਇਆ। ਸੂਰਜ, ਚੰਦ੍ਰਮਾ, ਤਾਰੇ ਅਤੇ ਇੰਦਰ ਸਮੇਤ ਸਾਰੇ ਦੈਵਤੇ ਯੁੱਧ ਨੂੰ ਵੇਖ ਰਹੇ ਹਨ। ਚੰਡੀ ਨੇ ਤਲਵਾਰ ਨਾਲ ਦੈਂਤ ਦੇ ਸਿਰ ਤੇ ਐਸਾ ਵਾਰ ਕੀਤਾ ਕੇ ਆਰੇ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾ ਚੀਰ ਕੇ ਦੈਂਤ ਦੇ ਦੋ ਫਾੜ ਕਰਕੇ ਧਰਤੀ ਤੇ ਸੁੱਟ ਦਿੱਤਾ। (221) ‘ਸੁਭੰ-ਵਧ’ਨਾਂ ਵਾਲੇ ਸੱਤਵੇ ਅਧਿਆਇ ਦੀ ਸਮਾਪਤੀ ਹੈ।
ਸਾਰੇ ਦੇਵਤਿਆਂ ਨੇ ਇਕੱਤਰ ਹੋ ਕੇ ਚੰਡੀ ਦੇ ਮੱਥੇ ਤੇ ਤਿਲਕ ਲਾਇਆ। ਦੇਵ ਇਸਤਰੀਆਂ ਨੇ ਚੰਡੀ ਦੀ ਆਰਤੀ ਕੀਤੀ। ਚੰਡੀ ਨੇ ਇੰਦਰ ਨੂੰ ਰਾਜ ਤਿਲਕ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਸੂਰਜ ਤੇ ਚੰਦ ਨੂੰ ਅਕਾਸ਼ ਵਿਚ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤਾ। ਦੁਸ਼ਟ ਦੈਤਾਂ ਨੂੰ ਜਿਤਣ ਵਾਲੀ ਚੰਡੀ ਤੇਰੀ ਜੈ ਹੋਵੇ। (230)
ਦੇਹ ਸਿਵਾ ਬਰੁ ਮੋਹਿ ਇਹੈ ਸੁਭ ਕਰਮਨ ਤੇ ਕਬਹੂੰ ਨ ਟਰੋ।
ਨ ਡਰੋ ਅਰਿ ਸੋ ਜਬ ਜਾਇ ਲਰੋ ਨਿਸਚੈ ਕਰਿ ਅਪੁਨੀ ਜੀਤ ਕਰੋ।
ਅਰੁ ਸਿਖ ਹੌ ਆਪਨੇ ਹੀ ਮਨ ਕੋ ਇਹ ਲਾਲਚ ਹਉ ਗੁਨ ਤਉ ਉਚਰੋ।
ਜਬ ਆਵ ਕੀ ਅਉਧ ਨਿਦਾਨ ਬਨੈ ਅਤਿ ਹੀ ਰਨ ਮੈ ਤਬ ਜੂਝ ਮਰੋ।(231)
ਚੰਡੀ-ਚਰਿਤ੍ਰ ਕਵਿਤਾ ਰੌਦਰ-ਰਸ ਵਿਚ ਲਿਖੀ ਹੈ। ‘ਸਤਸਈ’ ਦੀ ਇਹ ਪੂਰੀ ਕਥਾ ਵਰਣਿਤ ਹੈ। ਜਿਸ ਮਨੋਰਥ ਲਈ ਕੋਈ ਇਸ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹੇਗਾ ਦੇਵੀ ਉਹੀ ਵਰ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰੇਗੀ। (232) ਮੈ ‘ਸਤਸਈ’ (ਦੁਰਗਾ ਸਪਤਸ਼ਤੀ) ਗ੍ਰੰਥ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ ਹੈ ਜਿਸ ਦੇ ਸਮਾਨ ਹੋਰ ਕੋਈ ਗ੍ਰੰਥ ਨਹੀ ਹੈ। ਹੇ ਚੰਡਿਕਾ! ਜਿਸ ਮਨੋਰਥ ਲਈ ਕਵੀ ਨੇ ਇਹ ਕਥਾ ਕਹੀ ਹੈ , ਉਸ ਦਾ ੳਹੀ ਮਨੋਰਥ ਪੂਰਾ ਕਰੋ। (233)
ਇਥੇ ਸ੍ਰੀ ਮਾਰਕੰਡੇ ਪੁਰਾਣ ਦੇ ਸ੍ਰੀ ਚੰਡੀ ਚਰਿਤ੍ਰ ਉਕਿਤ ਬਿਲਾਸ ਪ੍ਰਸੰਗ ਦੇ ‘ਦੇਵ ਸੁਰੇਸ ਸਹਿਤ ਜੈ ਜੈ ਕਾਰਾ’ ਅੱਠਵਾਂ ਅਧਿਆਇ ਸਮਾਪਤ ਹੈ।
ਸਿੱਖ ਪਾਰਲੀਮੈਂਟ ਦੀ ਅੰਤ੍ਰਿਕ ਕਮੇਟੀ ਦੀ ਮੀਟਿੰਗ ਬੀਬੀ ਜਗੀਰ ਕੌਰ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨਗੀ ਹੇਠ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਨਿਵਾਸ ਤਰਨ ਤਾਰਨ ਵਿਖੇ ਹੋ ਰਹੀ ਸੀ ਪਿਛੇ ਬੈਨਰ ਉਪਰ ਲਿਖਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ
ਦੇਹ ਸ਼ਿਵਾ ਬਰ ਮੋਹਿ ਇਹੈ ਸੁਭ ਕਰਮਨ ਤੇ ਕਬਹੂੰ ਨ ਟਰੋ। ‘ਸ੍ਰੀ ਗੂਰੁ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ’
ਪੰਥ ਦਰਦੀਓ! ਜਰਾ ਸੋਚੋ। ਕੀ ਕਿਸੇ ਸਾਕਤ ਮਤੀਏ ਦੀ ਰਚਨਾ ‘ਚ ਚਾਰ ਪੰਗਤੀਆਂ ਨੂੰ ਲੈਕਿ, ਇਸ ਨੂੰ ਸ਼ਬਦ ਕਹਿਣਾ, ਇਸ ਦਾ ਕੋਮੀ ਤਰਾਨੇ ਵਜੋ ਗਾਇਨ ਕਰਨਾ ਜਾਂ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਪਵਿੱਤਰ ਨਾਮ ਨਾਲ ਜੋੜਨਾ ਸਾਨੂੰ ਸੋਭਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ?।